معماری شهری حلقه مفقودی در هویت اجتماع شهری

 

دکتر محمد آقازاده|دکتری تخصصی جغرافیا وبرنامه ریزی شهری و مدرس و مدیر گروه دانشگاه

شهر موجودیتی است که ساخت آن وابسته به تعامل متخصصان حوزه های مختلف اعم از شهرسازی ، معماری ، برنامه رزی شهری ، مدیریت و .. است. یکی از رشته های موتبط با ساخت شهر ، معماری است.
معماری شهری دانش چگونه ساختن فرم بخشیدن به شهر است . و در این زمینه فرمی که ما به شهر می بخشیم بیش از هر چیزی از فرهنگ و آداب و رسوم ما برگرفته شده است. گذاری سطحی به ظاهر شهر های دنیا این موضوع را بیان میکند که معماران شهری در ساخت شهرهایشان به فرهنگ جامعه توجه ویژه ای دارند در کشور ما نیز فرهنگ در ساخت و پرداخت شهر جایگاه ویژه ای داشته است نگاهی کوتاه به شهرهای تاریخی خود مانند اصفهان ، شیراز و یزد بیانگر این مطلب می باشد.
آنچه که در سال های اخیر بیش از هر چیزی در حوزه معماری به چشم میخورد ، کم رنگ تر شدن جلوه های فرهنگی در معماری شهری است. به بیان دیگر ما وارد سبک معماری مدرن در ساخت شهر هایمان شده ایم و متاسفانه سرعت این پیشروی بسیار زیاد است. اگر چرخی در شهر بزنیم متوجه خواهیم شد که ساختمان های با معماری و نمای رومی در شهر خودنمایی میکند و روز به روز بر تعداد این ها افزوده می شود.
رشد این سبک از معماری در شهر علل مختلفی دارد که از جمله ان می توان به : 1) عدم معرفی صحیح ویژگی های فرهنگی و معماری منبعث از آن به مردم 2) عدم داشتن قوانین مشخص در این زمینه 3) ولنگاری در حوزه معماری شهری 4) تقلید مردم از یکدیگر در نماسازی ساختمان های خود و ...
 خانه های ایرانی به مرور در طی صدها سال با توجه به اقلیم ،ذائقه و نیاز  فرهنگ ایرانی تکامل پیدا کرده زوائد آن زدوده شده  است ، با این حساب دلپذیر بودن آن بی حکمت نیست.
معماری پدیده‌ای است که از فاکتورهای متعددی متاثر می گردد، مهمترین آنها تحولات اجتماعی سیاسی اقتصادی و شرایط اقلیمی  است.
وقتی به تبع پیامدهای مدرنیته و صنعتی شدن افزایش جمعیت و نیازهای زندگی مدرن به وجود آمد طبیعی است خانه هایی که برای سبک زندگی سنتی درطی صدها سال تکامل پیدا کرده جوابگوی نیاز های جدید به طور کامل نخواهد بود. لذا معماری خانه ها نیز مانند بسیاری از جنبه‌های دیگر زندگی انسان در عصر مدرن متحول گردید.
معماری خانه ها در ایران با ورود مدرنیته دچار گسست کامل از سبک مدون خود  گردید. سبکی که مدون بودن آن تا قاجاریه حفظ شده بود.
البته این تحولات ناگزیر بود ولی می توان با تکیه بر دانش معماران امروزی ایرانی که شناخت کافی از معماری ایران و فرهنگ ایرانی داشته باشند این جراحت را درمان کرده و به یک معماری مناسب با الگوی زندگی ایرانی که جوابگوی نیازهای زندگی امروزی نیز باشد رسید.
به نظر می آید مهمترین راهکار مقابله ای با این وضعیت آشفته کار فرهنگی و معرفی جلوه های زیبای معماری ایرانی – اسلامی به مردم است و بهتر است مسئولان شهری از خود شروع کنند و در قدم ساختمان های اداری شهری که مورد مراجعه عمومی است در معماری خود بازنگری اساسی مطابق با هویت ایرانی و اسلامی شهر خود داشته باشند.

#دکترمحمدآقازاده
دکترای جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه ومشاور شهرداری کلانشهر قم