مقاله "پیامدهای تفرق شهری در کلانشهر قم ولزوم توجه به مدیریت یکپارچه شهری"

دکتر محمد آقازاده|دکتری تخصصی جغرافیا وبرنامه ریزی شهری و مدرس و مدیر گروه دانشگاه

یکی از استعاره هایی که در زمینه شهر میان دانشمندان علوم شهری اعم از مدیریت شهری ، برنامه ریزی شهری ، شهرسازی و ... وجود دارد، تشبیه کالبد شهر به کالبد انسان است. در این تشبیه علی رغم وجود بخش هایی که به ظاهر هر یک وظیفه و دستور العمل مجزایی به منظور اداره خود دارند ، لکن ماحصل این برنامه های به ظاهر مجزا در سلامت و صحبت مجموعه کالبد متجلی می گردد. در این تشبیه فرض کنیم در بدن انسان سیستم های مختلف هر یک مسئولیت خود را بدون توجه به مسئولیت و عمل سیستم دیگر صورت دهند ،در این صورت هدف غایی فعالیت بدن که همانا صحت و تندرستی است ، به دست نخواهد آمد.

آنچه که از آن به عنوان مدیریت یکپارچه شهری یاد می شود ، بی شباهت به عمل بدن انسان نیست. در شهر نیز ما سیستم ها و دستگاه های مختلفی داریم که هر یک دارای مسئولیت های ویژه خود هستند در این زمینه عمل هر بخش یا سیستم به نوعی مکمل عمل سیستم های دیگر است و در نهایت آنچه به دست خواهد آمد، توسعه پایدار شهر است.

در یک تعریف مدیریت پکپارچه شهری مدیریت یکپارچه شهری مفهومی چندوجهی است و نوعی رویکرد هماهنگ و یکپارچه نسبت به مسائل و مشکلات شهری دارد و در توسعه، مدیریت و هماهنگی منابع به منظور دستیابی به اهداف توسعه پایدار نقشی فعال داشته و به واسطه آن دولت ها قادر به ایجاد توسعه مشارکتی و پایدار خواهند بود.  منظور از مدیریت یکپارچه، نوعی از مدیریت توانمند و واحد در همه نهادها و ارگان هایی است که به گونه ای در بهبود و رفع مشکلات و مسائل شهری مسئول هستند و یا در این موارد نقشی مستقل یا مکمل دارند.

اما سوالی که در اینجا مطرح است این مطلب می باشد که چرا ما نیازمند مدیریت یکپارچه در امور شهر هستیم؟ در پاسخ باید متوجه اصل صرفه جویی بود. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در جهانی زندگی می کنیم که که مهمترین چالش آن کمبود منابع و نا پایدار بودن آن است. از طرف دیگر در شهر مشکلاتی داریم که که برای رفع ان نیازمند صرف منابع هستیم. بروز ناهماهنگی میان دستگاه های مسئول در شهر در خدمات رسانی به شهروندان ضمن ایجاد نوعی آنارشیسم خدمات رسانی منجر به اتلاف سرمایه ها و منابع و نارضایتی شهروندان میگردد. چیزی که تا کنون در فعالیت های دستگاه های مختلف شهر قم دیده ایم. روزی معابر به بهانه ترمیم خطوط لوله های آب کنده می شود، روز بعد شهرداری منطقه آن معبر را آسفالت می کند و روز سوم شرکت گاز دوباره آن را می شکافد و گویی این دور باطل تمامی ندارد. این شایع ترین مثال در امر عدم داشتن مدیریت یکپارچه شهری است.

در مدیریت شهری، شهرداری و نهادهای دولتی و خصوصی ذیربط آنها در راس آن قرار می گیرند و شورای شهر نقش نظارتی و سیاست گذاری دارد و همچنین الگوی مدیریت شهری توسط شهرداری ها تدوین می شود. در مقابل، مدیریت یکپارچه شهری ، راه‌حلی تمرکززدایانه و مبتنی بر قدرت چندجانبه و یکپارچه‌شده عناصر متکثر مدیریت شهری منطبق بر الگوی حکمروایی شهری است. سازمان ملل در چارچوب فعالیت‌های خود به‌منظور استقرار مدیریت یکپارچه در شهرهای جهان و در قالب برنامه ابتکار عمل حکمروایی شهری، در بیانیه‌ای که می‌توان آن را منشور مدیریت یکپارچه شهری نامید اصول 9 گانه زیر را به‌عنوان معیار و ویژگی‌های حکمروایی خوب برشمرده است:
•  مشارکت
•  قانونمندی
•  شفافیت
•  پذیرا و پاسخ‌ده بودن
•  جهت‌گیری توافقی
•  عدالت
•  اثربخشی و کارایی
•  بینش راهبردی
بر همین اساس مدیریت واحد شهری می تواند اهداف زیر را دنبال نماید که عبارتند از:
1.  ارتقای شرایط کار و زندگی همه جمعیت شهر با توجه ویژه به افراد و گروه‌های کم درآمد
2.  زمینه سازی و ایجاد مشوق های توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار
3.  حفاظت از محیط کالبدی شهر
ما در امر مدیریت شهر قم ، مشکلات و ا به سامانی های گسترده ای را مشاهده میکنیم که یکی از راهکار های اصولی کاهش این مشکلات ، مدیریت یکپاچه شهری است که در سایه آن می توان بسیار از مشکلات ناشی از عدم هماهنگی میان ارگان های مختلف را تقلیل داد.