نقش مدیریت شهری درتوسعه مشارکت اجتماعی شهر قم

دکتر محمد آقازاده|دکتری تخصصی جغرافیا وبرنامه ریزی شهری و مدرس و مدیر گروه دانشگاه

یکی از اهداف توسعه پایدار در مقیاس جهانی افزایش میزان مشارکت مردم در مدیریت محل و مکان زندگی خودشان است. به بیان دیگر مردم بایستی در جریان زندگی اجتماعی خود مشارکت داشته باشند و مسئولان شهر را در اجرای برنامه ها یی که به منظور توسعه شهر در نظر گرفته شده است ، یاری رسانند.
مشارکت مردم دارای ابعاد گسترده است ؛ گاه این مشارکت جنبه پولی و مالی به خود می گیرد و گاه جنبه فکر و ایده ای و گاه حتی جنبه یدی و فیزیکی. در هر صورت مشارکت اجتماعی مردم امری است که اگر به صورت صحیح به اجرا در آید و مردم این واقعیت را که ، آنها نیز در امر مدیریت شهری سهیم هستند را لمس نمایند ، این مهم ، فضای عمومی شهری را هر چه بیشتر به توسعه پایدار نزدیک و نزدیک تر می سازد
آنچه واقعیت است بیان این مطلب است که در فضای عمومی شهر قم در سالیان متمادی ما کمترین میزان از مشارکت مردمی را در مدیریت شهری ندیده ایم و در واقع مدیران شهری ، مدیریت شهری را مقوله ای می دانند که خارج از حیطه اعمال نظر شهروندان است در حالی که اگر بخواهیم نگاه انتقادی به این مسئله داشته باشیم ، مدیریت شهری موضوعی جدای از اعمال نظر شهروندان نیست.
اگر ما شهروندانی که در یک فضای شهری زندگی می کنند را ذینفع (ولی نعمت) خود بدانیم ، آنگاه به درستی در خواهیم یافت که مشارکت مردم در مدیریت شهری نه یک لطف به مردم که در واقع حق مسلم آنها است. مردم حق دارند در زمینه مبلمان شهری منطقه سکونتی خود اظهار نظر کنند ،  مردم حق دارند در زمینه طراحی شهری منطقه سکونتی خود اظهار نظر کنند ، مردم حق دارند در نظام بودجه بندی شهرداری منطقه سکونتی خود اظهار نظر کنند ، مردم حق دارند در زمینه طراحی کاربری ها و مکان گزینی آنها در منطقه سکونتی خود اظهار نظر کنند. اینها و بسیاری موارد دیگر موضوعاتی است که کمترین توجهی به آنها نمی شود و ماحصل طرح های شهری ما در این مدت چیزی بوده است که هیچ گاه مورد توجه و موافقت مردم نبوده است. چون اساسا طرح های شهری ما مردمی نیست بلکه دستوری و آمرانه است و در واقع چیزی بوده است که از بالا به مردم دستوری و تحمیل شده است.
مشارکت مردمی در مدیریت شهری باید در تمام مراحل و ابعاد مدیریت شهری قبل از اجرای طرح های شهری و در مرحله برنامه ریزی ، حین اجرای طرح های شهری و در مرحله ارزیابی و پس از اجرای طرح های شهری و در مرحله ارزشیابی باشد این چیزی است که برای داشتنش ما نیازمند یک تغییر بزرگ در نظام مدیریت شهری قم هستیم. تغییر بزرگ برای ورود مردم به موضوعاتی که باید وارد آن شوند تا بتوانم توسعه شهر قم را پایدار کنیم.
محمد آقازاده
دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه و نشاور کلانشهر شهرداری قم
[۵:۳۹, ۱۴۰۰/۳/۲۰] استاد آقازاده: موضوع؛ "شهر دارای جسم و روح" می باشد ویا "شهر به مثابه دارای یک موجود زنده می باشد".
ما وقتی به شهر فکر میکنیم چه چیزی را به یاد می آوریم ؟ غالبا افراد وقتی با این سوال مواجه می شوند با خود میگویند : ساختمان ، خیابان ، فروشگاه های بزرگ ، ترمینال های مسافر بری ، هتل ها و مسافرخانه ها ، پارک ها و ... درست است . در واقع شهری چیزی جدای این موارد نیست ، اما در حقیقت همه این موارد نیز شهر نیست. به بین دیگر اگر بخواهیم موجودیت شهر را به صورت کاملا ساده بیان کنیم می گوییم شهر عبارت است از جسم و روح.
خیابان ها ، ساختمان ها ، ایستگاه های اتوبوس و تاکسی ، ماشین ها و ... همگی مواردی هستند که ناظر بر جسم شهر است چیز هایی که کالبد شهر را می سازند اما اگر بخواهیم حقیقت را بیان کنیم این چیزها به شهر حیات نمی دهند. آن چیزی که به شهر حیات میدهد و آن را زنده و پایا نگاه میدارد ، آن روح شهر است.
روح شهر یعنی داشتن فضاهایی در شهر که در آن بتوانیم تعاملات اجتماعی را ببینیم ، حرکت وسرزندگی و نشاط شهری را ببینیم ، مردمی را ببینیم که با یکدیگر پس از گذران ساعات کار ، بنشینند و صحبت کنند ، کودکانی را ببینیم که باهم بازی میکنند و صدای خنده هایشان فضای محله را پر میکند. نشاط و شادی ، پویایی، تعامل ، آرامش و سکون ، رفاه و امنیت اینها مولفه هایی است که به شهر روح می بخشند.
اما سوالی که مطرح است بیان این موضوع است که ما چگونه می توانیم به شهر روح بدهیم؟
روح چیزی نیست که ما بخواهیم به شهر تزریق کنیم. می توان بیان کرد که روح شهر ناظر بر فعالیت های ما و تصمیماتی است که برای شهر گرفته می شود. کافی است فقط در تصمیم گیری های خود، مردم شهر و محله را در نظر بگیریم انگاه روح در شهر و محله جریان می یابد. در نظریات جدید شهر را به جسمی تشبیه می کنند که مانند بدن انسان مغز (نظام مدیریت و تصمیم گیری) ، قلب (بخش مرکزی شهر )، دست و پا و اعضاء(کاربری های شهری) ، خیابان (شریان ها و رگ) و... دارد. روح این جسم و کالبد سرزندگی و نشاطی است که منبعث از تعاملات اجتماعی افراد و جمعیت شهری است. به طور کلی روح شهر آن چیزی است که سطح این برخورد های اجتماعی و تعاملات جمعیت را ارتقا می دهد. اگر چنین چیزی محقق گردد می توان گفت شهر ما دارای روح و زندگی است.
#محمد آقازاده
دکترای تخصصی جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه و مشاور شهرداری کلانشهر قم